Płaskostopie to obniżenie sklepień stopy. Płaskostopie podłużne utożsamiane jest ze zmniejszeniem łuku podłużnego widzianego od przyśrodkowej strony stopy. Płaskostopiu często towarzyszy koślawość tyłostopi czyli pochylanie się pięt do środka. Wielu rodziców zastanawia się, do którego roku życia płaskostopie jest jeszcze fizjologiczne u dzieci, a kiedy obniżenie łuku może zwiastować trudno odwracalne zmiany w budowie stopy i postawie ciała. Do kiedy można skutecznie leczyć płaskostopie? Przeczytaj poniższy artykuł.
Płaskostopie fizjologiczne u dzieci – do kiedy
Stopa dziecka przechodzi swoistą metamorfozę. Stopa niemowlaka pokryta jest warstwą tkanki tłuszczowej, w związku czym może się wydawać płaska. Jednoroczne dziecko, które stawia pierwsze kroki także posiada „płaskostopie” – łuk podużny wydaje się być wypłaszczony podczas obciążania kończyny.Stopa rozwija się, powoli kształtując funkcjonalność mięśni i ruch w poszczególnych stawach.
Płaskostopie u 3 latka
Uważa się, że stopy podążają na naturalnym rozwojem bioder – rotacja wewnętrzna w biodrach wiąże się z nadpronacją i koślawością pięt i kolan. W wieku 3 lat występuje naturalny szczyt rotacji wewnętrznej bioder, w związku z czym koślawość kolan, pochylanie pięt do środka i płaskotopie są naturalne.
Płaskostopie to u zdecydowanej większości dzieci jest fizjologiczne. U niektórych dzieci może jednak występować płaskostopie patologiczne związane z nieprawidłowym napięciem mięśniowym, wrodzonym nierozdzieleniem kości stępu (tzw. koalicją kości stępu) czy innymi deformacjami kostno-stawowymi utrudniającymi prawidłowy rozwój stopy.
Stopa 5 latka
Stopy u 5-letniego dziecka powinny stopniowo dźwigać swój łuk podłużny. Koślawość jest jeszcze obecna, ale powinna powoli ulegać ograniczeniu. Wynika to ze stopniowego zmniejszania rotacji wewnętrznej bioder i zmiany sposobu przetaczania stopy.
Stopa 8 latka
Stopy w wieku 8 lat powinny mieć już wykształcone łuku podłużne (podobnie jak u osoby dorosłej). Pięty i kolana powinny być proste (reedukacja koślawości).
Pogłębienie płaskostopia u dziecka – co robić
Kiedy zamiast prawidłowego wykształcania się stóp i spontanicznego zaniku płaskostopia, wada kończyn pozostaje taka sama lub też się pogłębia, warto zasięgnąć porady specjalisty – ortopedy dziecięcego lub fizjoterapeuty specjalizującego się w podologii. Duże znaczenie mają też badania przesiewowe stóp, które wykluczają wrodzone przyczyny płaskostopia podłużnego.
Pogłębianie się płaskostopia najczęściej wynika z nadmiernej wiotkości więzadeł. Więzadła o genetycznie uwarunkowanej budowie są nadmiernie podatne na rozciąganie, wskutek czego niedostatecznie stabilizują stawy stopy. W efekcie dziecko nie wyrasta z fizjologicznej stopy płasko-koślawej. Jest to płaskostopie, które dziedziczy się rodzinnie – jeśli ojciec / mama mają problemy z płaskostopiem, to istnieje spore ryzyko, że dziecko odziedziczy problem po rodzicach.
Do kiedy można wyleczyć płaskostopie u dziecka?
Należy pamiętać, że stopa dziecka cały czas rośnie, a ciężar ciała zwiększa się. Największe szanse na przywrócenie prawidłowego ukształtowania stopy i wyleczenia płaskostopia istnieją do 10-11 roku życia. W wieku nastoletnim szybkie tempo wzrostu utrudnia korekcję i zwykle prowadzi do utrwalenia płaskostopia, które zostaje już do końca życia. Ważne jest więc, aby wcześnie rozpoznać wszelkie nieprawidłowości w postawie już u 4-5 letniego dziecka.
Jeśli problem wynika ze złego ustawienia bioder, terapię należy ukierunkować na właściwą mobilizację i stabilizację obręczy biodrowej oraz tułowia. Dodatkowo konieczne są ćwiczenia wzmacniające mięśnie stóp oraz nauka prawidłowej postawy ciała podczas siedzenia i stania.
Przykłady ćwiczeń na płaskostopie dla dzieci znajdziesz tutaj: https://podologiaortopedyczna.pl/cwiczenia-stop-dla-dzieci/
Uwagę należy zwrócić na długość i elastyczność mięśni łydki. Przykurcz mięśnia trójgłowego łydki istotnie utrudnia spontaniczne wyrastanie z koślawości, a ponadto powoduje kompensacyjną nadpronację stopy. W tym wypadku należy wdrożyć regularne ćwiczenia rozciągające mięśnie łydki. Warto pamiętać, aby ćwiczenia te były wykonywane w pozycji neutralnej stopy (skorygowanej).
Zobacz przykładowe ćwiczenia rozciągające -> https://podologiaortopedyczna.pl/jak-samemu-rozluznic-i-rozciagnac-miesnie-lydki/.
Płaskostopie u dorosłych – czy można skorygować?
Płaskostopie u dorosłych można jedynie ustabilizować, tzn. ograniczyć jego ewentualny progres. Nie jest możliwe trwałe wyleczenie płaskostopia za pomocą środków zachowawczych. Ćwiczenia stóp są jednak potrzebne po to, aby jak najdłużej zachować sprawność mięśni i zdrowie stawów. Warto dbać o prawidłową masę ciała i unikać nadwagi. Zalecaną formą aktywności ruchowej dla osób z płaskostopiem jest basen i rower. Należy unikać wyczynowego biegania, dyscyplin skocznościowych oraz podnoszenia ciężarów w pozycji stojącej.
Wkładki ortopedyczne podpierają łuk podłużny i korygują ustawienie pięty, ograniczając przeciążenie mięśni i stawów. Noszenie wkładek nawet przez kilka lat nie spowoduje jednak, że stopy pozostaną wyprostowana, a łuki podłużne powrócą do prawidłowej wysokości.
Jedynym sposobem trwałej korekcji płaskostopia u dorosłych jest operacja.
Operacja płaskostopia – kiedy jest konieczna?
Operacje płaskostopia najczęściej wykonywane są w przypadku bólu stopy spowodowanym powikłaniami płaskostopia, np. zapaleniem ścięgna mięśnia piszczelowego tylnego, zmianami zwyrodnieniowymi stawu skokowego i stawów stopy. Operacja może polegać na wszczepieniu implantu podskokowego, korekcyjnym przecięciu kości lub na korekcyjnym usztywnieniu stawów (artrodezie).
Dziecięce płaskostopie operowane jest w przypadku rozpoznania wrodzonej koalicji stępu lub gdy konieczne jest chirurgiczne wydłużenie patologicznie skróconego mięśnia trójgłowego łydki (w przebiegu zaburzeń nerwowo-mięśniowych).
Chirurgia stopy wciąż rozwija się, w związku czym dostępnych jest coraz więcej metod i technik operacyjnych. Sposób przeprowadzenia operacji jest każdorazowo dobierany do przyczyny patologicznego płaskostopia u dziecka.
