Na czym polega operacja haluksa (palucha koślawego)?

Operacyjne metody korekcji haluksa polegają na wykonaniu osteotomii (przecięciu kości) oraz na plastyce tkanek miękkich okolicy stawu śródstopno-paliczkowego palucha. Zespolenie stabilizowane jest śrubami lub płytką, choć w niektórych przypadkach chirurg może pozostawić odłamy kostne do zrostu bez konieczności użycia zespolenia. Czasem konieczne jest usztywnienie stawu palucha (znaczne zmiany zwyrodnieniowe) lub usztywnienie pierwszego stawu klinowo-śródstopnego (hipermobilność pierwszego promienia + duży stopień deformacji).

operator dr med. Henryk Liszka

Wyróżnia się ponad sto technik operacyjnych palucha koślawego. Kwalifikacja do odpowiedniej metody zależy głównie od stopnia zaawansowania palucha koślawego, wieku i poziomu aktywności pacjenta.

Uzyskanie dobrego efektu klinicznego jest w głównej mierze zależne od poprawnej kwalifikacji do zabiegu. Warto więc powierzyć swoje stopy doświadczonemu chirurgowi, który dysponuje szerokim wachlarzem technik operacyjnych haluksów i potrafi dopasować je do konkretnego zniekształcenia.

Celem operacji palucha koślawego jest przede wszystkim zmniejszenie dolegliwości bólowych oraz przywrócenie możliwości użytkowania standardowego obuwia.

W wielu przypadkach izolowana korekcja haluksa nie jest wystarczająca, by poprawić komfort chodzenia. Często konieczne jest też wykonanie innych procedur w obrębie stopy mających na celu całościową poprawę biomechaniki w obrębie stopy i stawu skokowego, np.
– wydłużenia ścięgna Achillesa lub uwolnienia rozcięgna mięśnia brzuchatego łydki,
– korekcji koślawości tyłostopia (np. implant Hyprocure, osteotomie ślizgowe pięty, artrodezy),
– skrócenia środkowych kości śródstopia II-IV (DMMO) lub pojedyncze skrócenie drugiej kości śródstopia (osteotomia Weila).

Fizjoterapia po operacji haluksa

Poprawnie wykonany zabieg operacyjny jest kluczowy dla skutecznej korekcji haluksa. Ważna jest także rehabilitacja – umiejętnie poprowadzona terapia przygotuje zoperowaną stopę do codziennych obciążeń w nowych warunkach biomechanicznych.

Fizjoterapeuta powinien posiadać wiedzę w zakresie stosowanych technik operacyjnych lub pozostawać w kontakcie z chirurgiem, który wykonał zabieg.

Długość rekonwalescencji po zabiegu zależy od zastosowanej metody operacyjnej, rozległości zabiegu oraz indywidualnych uwarunkowań zdrowotnych pacjenta.

Postępowanie oraz rehabilitację po operacji palucha koślawego można podzielić na etapy:

 

0-2 tydzień – okres gojenia się rany (założone szwy)
Przez pierwsze dwa tygodnie po zabiegu należy unikać nadmiernego przeciążania operowanej kończyny. W pozycji siedzącej lub leżącej stopę należy trzymać na podwyższeniu nieco powyżej poziomu biodra. Warto stosować chłodne okłady, np. w postaci kriopaków czy mrożonek zawiniętych w ręcznik (3-4 razy dziennie po 15-20 minut). Pozwoli to ograniczyć obrzęk i ból stopy po operacji. Fizjoterapeuta może wykonać drenaż limfatyczny lub nakleić specjalne plastry (kinesiotaping) stymulujące odpływ chłonki. Wskazane jest również wykonywanie ćwiczeń zakresu ruchu w stawie skokowym oraz lekkich ćwiczeń angażujących mięśnie kończyny dolnej.

Pacjent może zacząć chodzić już kilka godzin po zabiegu. Konieczne jest jednak założenie specjalnego buta (ortezy), który kieruje obciążenie na piętę, odciążając przodostopie operowanej stopy. Ze względu na zwiększoną wysokość części piętowej ortezy, but dla przeciwnej nieoperowanej stopy powinien mieć grubszą podeszwę, np. na koturnie. Pozwoli to zniwelować różnicę w długości kończyn dolnych i tym samym uniknąć utykania i wtórnego przeciążenia kolana, biodra i kręgosłupa. Jeśli pacjent ma trudności w utrzymaniu równowagi,  może korzystać z kul łokciowych.

Nie wolno moczyć operowanej kończyny. Zamiast kąpieli w wannie można korzystać z prysznica. Na stopę operowaną należy założyć nieprzemakalną folię lub worek.

Kontrola lekarska odbywa się w 10-14 dniu po zabiegu. Wtedy lekarz zdejmuje szwy.

 

2-6 tydzień lub do uzyskania zrostu kostnego
Po zdjęciu szwów wskazane jest włączenie biernych i czynnych ruchów w stawie śródstopno-paliczkowym palucha – w granicach tolerancji bólowej. Kontynuowane są ćwiczenia w obrębie kończyny dolnej, ale dalej bez obciążania pierwszego promienia stopy.

 

6-12 tydzień

Po potwierdzeniu zrostu kostnego na RTG pacjent może zacząć nosić normalne obuwie (początkowo na grubszej podeszwie). Rehabilitacja w tym okresie ukierunkowana jest na:
– przywrócenie ruchomości pierwszego stawu śródstopno-paliczkowego palucha – mobilizacje stawu (oprócz artrodezy!),
– naukę poprawnego obciążania stopy z udziałem pierwszego promienia stopy, m.in. przez kokontrakcję mięśnia piszczelowego tylnego i strzałkowego długiego,
– wzmacnianie głębokich mięśni stóp, aktywacja mięśnia odwodziciela palucha, ćwiczenia „krótkiej stopy”,
– ćwiczenia rozciągające mięśnie łydki,
– reedukacja chodu – trening fazy podporowej od kontaktu pięty z podłożem po odbicie z palucha,
– ćwiczenia poprawiające czucie głębokie (propriocepcję) i stabilność kończyny dolnej,
– mobilność łańcuchów mięśniowo-powięziowych w zależności od potrzeb.

 

powyżej 12 tygodnia

W trzecim miesiącu po zabiegu chód powinien być płynny, symetryczny i wydolny. Możliwy jest pełny powrót do aktywności zawodowej, w tym do lekkich prac fizycznych. Jeśli pacjent uprawia sport, możliwe jest wprowadzenie elementów truchtu i biegu.
Lekki obrzęk stopy może utrzymywać się nawet do sześciu miesięcy po zabiegu.

Należy uświadamiać pacjentów, że do końca życia powinni dbać o operowaną stopę. Pacjenci nie mogą oczekiwać, że włożenie butów na wysokim obcasie pozostanie obojętne dla stopy – użytkowanie niezdrowego obuwia może spowodować nawrót dolegliwości bólowych a nawet ponowne skoślawienie palucha.

 

Źródła:

• Gądek A, Liszka H, Łoboda K.: Współczesne metody leczenia operacyjnego deformacji koślawej palucha. Przegl Lek. 2013/70/7: 468-72.
• Polastri M. Postoperative Rehabilitation after Hallux Valgus Surgery : A literature review. The Foot and Ankle Online Journal (2011);4(6):4.