Aparaty na haluksy często są noszone przez pacjentów w nadziei na spowolnienie deformacji lub wyprostowanie palucha. Czy aparaty na haluksy są skuteczne? Odpowiedź na to pytanie zależy od oczekiwań pacjentów czyli w czym ma pomóc noszenie tego rodzaju aparatów.
Jak działają aparaty na haluksy?
Zadaniem aparatu jest mechaniczne odwiedzenie palucha koślawego tak, aby pozostał wyprostowany. Aparaty korygujące haluksy wpływają jednak na położenie dużego palca jedynie w trakcie noszenia ortezy. W niektórych przypadkach, gdy haluks jest jeszcze bardzo mały, efekt korekcji może utrzymywać się przez kilka godzin po zdjęciu ortezy, następnie deformacja powraca.
Rodzaje aparatów na haluksy
Aparaty na haluksy do chodzenia
Największym powodzeniem cieszą się ortezy z ruchowym przegubem w okolicy stawu śródstopno-paliczkowego palucha. Sztywna konstrukcja pozwala na skuteczne skorygowanie palucha koślawego. Z drugiej strony przegub aparatu nieznacznie poszerza stopę, co może powodować ucisk w miejscu buniona (wyniosłości haluksa) i uczucie zbyt wąskiego buta. Wtedy należy dobrać wystarczająco szerokie buty lub buty z elastycznym materiałem w miejscu haluksa.
Miękkie ortezy na haluksa nie posiadają przegubu, tylko zazwyczaj miękki pasek, za pomocą którego naciąga się haluksa celem jego odwiedzenia. Pasek zawijany jest zwykle dookoła pięty i zapinany na rzep po drugiej stronie z boku stopy. Aparat taki jest miękki i bardziej wygodny, ale może powodować dyskomfort wżynania się materiału w przyśrodkową stronę palucha. Aby temu zapobiec lepiej kupować miękkie ortezy zakładane na duży palec jak skarpetkę. Dużo większa powierzchnia styku materiału z palcem mniej uciska skórę.
Aparaty na haluksy na noc
Aparaty na haluksy do spania mają sztywną konstrukcję i z reguły dobrze korygują haluksy. Są to aparaty typu „Marcin” lub ich odpowiedniki. Bardzo dobrym rozwiązaniem są aparaty termoformowalne, które kształtuje się indywidualnie na stopie. Indywidualna orteza haluksa jest bardziej komfrotowa, a ponadto można ją wielokrotnie podgrzewać i zmieniać zakres korekcji. W aparacie na noc nie można chodzić, ponieważ orteza jest zbyt sztywna i nie posiada przegubu. Dużą zaletą takich aparatów jest cena – są znacznie tańsze niż dynamiczne aparaty na haluksy do chodzenia.
Kliny na haluksy
Żelowe kliny na haluksy umieszczane są między paluchem koślawym a drugim palcem. Dużo pacjentów zaczyna od tego rodzaju zaopatrzenia. Ostatnio uważa się jednak, że kliny te mogą spowodować więcej krzywdy niż pożytku – nie powodują skutecznego odwiedzenia haluksa, a ponadto mogą spowodować spychanie drugiego palca do boku. Staw drugiego palca jest rociągany, więzadła stają się słabsze i drugi palec łatwiej ulega podwichnięciu lub częściej staje się młotkowaty. Z tego względu noszenie klinów nie jest zalecane przez lekarzy. Ich zastosowanie może się ograniczać do roli separatora w trakcie malowania paznokci u nóg 😊
Ortezy na haluksy – czy pomagają?
Aparaty na haluksy mogą być pomocne jedynie w początkowych stadiach haluksów, gdy deformacja jest jeszcze niewielka. Zadaniem aparatów na paluchy koślawe jest ograniczenie przykurczania się tkanek miękkich i utrzymanie elastyczności tkanek miękkich. Jest to głównie forma podtrzymania efektów ćwiczeń stóp, np. mięśnia odwodziciela palucha i mobilizacji stawu palucha.
Czy dzięki aparatom można uniknąć operacji haluksa?
Ortezy na haluksy mogą złagodzić dolegliwości bólowe haluksa poprzez zrównoważenie napięć tkanek miękkich wokół haluksa, ale nie są w stanie trwale skorygować deformacji. Nie wiadomo czy aparaty są w stanie spowolnić narastanie haluksów, ponieważ nie ma na ten temat sprawdzonych i niezależnych badań.
Paluchy koślawe są głownie deformacją kostną tj. I kość śródstopia oddala się od drugiej, a paluch wtórnie ulega przybliżeniu do drugiego palca. Aparaty na haluksy wpływają jedynie na ustawienie palucha a nie są w stanie w żaden sposób wpłynąć na ustawienie I kości śródstopia. Ortezy nie hamują więc przyczyny biomechanicznej powstawania i progresu deformacji.
Dzięki aparatom można więc złagodzić dolegliwości bólowe haluksa, ale nie można uchronić się od operacji. Jedynie zabieg operacyjny jest w stanie zmienić ustawienie I kości śródstopia i sprawić, że paluch koślawy nie nawróci. Noszenie aparatów może jednak utrzymać tkanki miękki w lepszej kondycji, zapobiegając ich przykurczeniu, dzięki czemu ortopeda dobierze mniej inwazyjną metodę operacji. Rekonwalescencja po operacji haluksa może także przebiegać szybciej.
