Rola trzeszczek stawu śródstopno-paliczkowego palucha
Trzeszczki to dwie małe kosteczki leżące u podstawy palucha. Połączenie trzeszczek ze ścięgnami mięśnia zginacza krótkiego palucha umożliwia zwiększenie siły odbicia z palucha w trakcie chodu. Rolą trzeszczek jest również absorpcja wstrząsów podczas uderzenia głowy pierwszej kości śródstopia o podłoże oraz ochrona ścięgna zginacza długiego palucha przed niepożądaną kompresją.
Stany patologiczne trzeszczek
Urazy i schorzenia trzeszczek najczęściej zdarzają się u biegaczy ze stopą wydrążoną oraz w przypadku powtarzanych ruchów wspięcia na palce (tancerze). Obserwuje się miejscowy obrzęk i tkliwość palpacyjną podeszwy przodostotopia w okolicy stawu śródstopno-paliczkowego palucha oraz ból uniemożliwiający swobodne obciążenie głowy pierwszej kości śródstopia w trakcie chodu i podczas wspięcia na palce.
Sesamoiditis – zapalenie trzeszczek palucha
Stan określany sesamoiditis obejmuje zapalenie i obrzęk tkanek miękkich otaczających trzeszczki (w tym ścięgna zginaczy palucha) i/lub chondromalację trzeszczek. Wtórnie może dojść do podrażnienia gałązki nerwu podeszwowego przyśrodkowego przebiegającego tuż obok trzeszczki przyśrodkowej.
Złamanie trzeszczki
Złamania trzeszczek mogą wystąpić jako:
1. Przeciążeniowe złamanie trzeszczki jako efekt sumowania się mikrourazów w dłuższym okresie czasu,
2. Ostry uraz trzeszczki, np. podczas zeskoku na twardą powierzchnię z lądowaniem na przodostopiu.
Analiza zdjęcia rentgenowskiego (RTG) stopy w obciążeniu masą ciała pomaga w rozpoznaniu złamania trzeszczek. Na zdjęciu można dostrzec ciemniejsze linie w obrębie trzeszczek lub przemieszczenie odłamu. W razie trudności w odróżnieniu złamania od występującej od urodzenia trzeszczki dwudzielnej wykonuje się tomografię komputerową.
Leczenie
W ramach leczenia sesaomoiditis stosuje się:
- podanie leków przeciwzapalnych,
- wkładki tymczasowo odciążające okolicę głowy pierwszej kości śródstopia, redukujące obciążenie trzeszczek,
- obuwie ze sztywną podeszwą z zaokrąglonym przodem ułatwiającym przetoczenie stopy
- po ustaniu stanu ostrego – mobilizacje aparatu trzeszczkowego i pierwszego stawu śródstopno-paliczkowego palucha (terapia manualna).
- jeśli główną przyczyną jest nadmierne zgięcie podeszwowe I-go promienia (stopa wydrążona z przodostopia), wykonuje się chirurgiczną korekcję I-wszej kości śródstopia.
W przypadku osteofitozy trzeszczek można dokonać próby shaving’u trzeszczki, celem wygładzenia jej powierzchni i zmniejszenia podrażnienia otaczających tkanek.
Stabilne złamania trzeszczek leczy się zachowawczo stosując unieruchomienie i odciążenie stawu śródstopno-paliczkowego palucha na 6-8 tygodni. W razie braku zrostu trzeszczki lub w przypadku złamania z przemieszczeniem, wykonuje się zabieg chirurgiczny polegający na zespoleniu trzeszczki mikrośrubą, usunięciu fragmentu trzeszczki, zaopatrzeniu przeszczepami kostnymi lub całkowitym usunięciu trzeszczki.
Zwraca się uwagę na fakt, by w razie konieczności usunięcia trzeszczek, oprócz resekcji, zabieg obejmował również rekonstrukcję ścięgien mięśnia zginacza krótkiego palucha oraz inne rozwiązania mające na celu zachować prawidłowy balans mięśniowy w obrębie stawu palucha. W przypadku braku rekonstrukcji przyśrodkowego ścięgna mięśnia zginacza krótkiego palucha i niewydolności odwodziciela palucha, może dojść do rozwoju haluksa, a w przypadku braku bocznej części ścięgna zginacza krótkiego palucha, do szpotawego ustawienia palucha. W miarę możliwości usuwa się tylko jedną z trzeszczek, gdyż obustronna resekcja zwiększa ryzyko wystąpienia metatarsalgii z przesunięcia lub tzw. palucha uniesionego.