Proponowane poniżej ćwiczenia mają charakter profilaktyczny – wspierają naturalny proces wykształcania się łuków stopy, poprawiają czucie głębokie i umiejętność spontanicznej stabilizacji ciała. Utrzymują stopę dziecka w funkcjonalnej aktywności oraz zmuszają mięśnie brzucha i miednicy do pracy. Wspierają w ten sposób naturalne „wyrastanie” z widocznej w okresie przedszkolnym fizjologicznej koślawości stóp i kolan.
Dobór ćwiczeń i stopień ich trudności należy dobrać do wieku i usposobienia dziecka. 6-latek jest w stanie zrozumieć dużo więcej poleceń w porównaniu do 4-latka. Wersje ćwiczeń wymagające skupienia uwagi na kilku elementach jednocześnie lepiej wprowadzać po kilku tygodniach ćwiczeń w wersji podstawowej lub u dzieci nieco starszych.
Proszę zauważyć, że w każdym z ćwiczeń stopa jest podparta i przyjmuje choć część ciężaru ciała – tylko wtedy mięśnie są wzmacniane w sposób funkcjonalny. Inne ćwiczenia, np. w chwytanie palcami stóp różnych przedmiotów w pozycji siedzącej, wzmacnia mięśnie, ale „nie uczy” tych mięśni pracy w funkcji, jaką jest stanie i chodzenie.
1. Rozgrzewka -> skupienie uwagi dziecka na pracy stóp – chód (po około 15 kroków)
– na piętach
– na palcach
– na zewnętrznych krawędziach stóp
– z pełnym przetoczeniem stopy (postawienie stopy na pięcie, odbicie z palucha),
Powtarzamy cały cykl kilka razy.
2. „Skracanie” stopy, by utworzyć tunel dla taśmy/paska/wstążki. Zaczynamy od siadu na krześle ze stopami opartymi o podłoże. Następnie to samo próbujemy wykonać w staniu.
3. Postawa stojąca, stopy równolegle na szerokość bioder, kolana lekko ugięte. Dla łatwiejszego zrozumienia ćwiczenia przez dziecko możemy narysować lub przykleić na jego kolanach „oczy”. Dziecko „odkręca” uda tak, aby nie odrywając stóp od podłoża kolana „patrzyły” w przód lub lekko na boki (nie mogą patrzeć do środka!).
Możemy też wyobrazić sobie linię przechodzącą przez biodro, kolano i II-gi palec stopy – chcemy by ta linia nie miała załamań i była w miarę możliwości prosta. Dziecko utrzymuje prawidłowe ułożenie nóg przez np. 10s, 30s, coraz dłużej… Ćwiczenie najlepiej wykonywać przed lustrem.
Efekt skorygowania nadmiernej rotacji wewnętrznej kończyn dolnych
Zwiększenie efektów ćwiczenia: pod stopę w okolicy głowy I-wszej kości śródstopia wkładamy taśmę, którą dziecko pociąga do góry ku sobie. Utrzymując poprawne ustawienie kończyn dolnych w linii prostych, dziecko dociska głową I-wszej kości śródstopia do podłoża tak, aby taśma nie wysunęła się spod stopy.
4. Pozycja wyjściowa jak wyżej. Utrzymując prawidłowe ustawienie kończyn dolnych dziecko powoli ugina coraz bardziej kolana tak jakby chciało zrobić przysiad. Kolana cały czas „patrzą” w przód lub lekko na boki.
5. Leżenie tyłem, nogi ugięte w kolanach, stopy na podłożu na szerokość bioder. Pod stopy podkładamy taśmę/wstążkę (jak w ćw. nr 2) – dziecko pamięta o aktywnym skróceniu stopy. Kolana cały czas nad stopami, nie uciekają do środka/na boki – w razie potrzeby dookoła kolan można zawinąć elastyczną taśmę, którą dziecko ma za zadanie utrzymać w stałym napięciu (kolana nie mogą zejść się do środka). Ruch: uniesienie bioder i przetoczenie piłki pod biodrami np. 5 razy.
6. Leżenie tyłem, jedna noga ugięta w kolanie i oparta stopą o podłoże. Druga noga prosta na podłożu. Na biodrach położona maskotka. Wznos bioder oraz prostej nogi z przetoczeniem piłki pod biodrami. Biodro nie może opadać po stronie prostej nogi oraz ruch unoszenia i opadania bioder musi być powolny, inaczej maskotka spadnie. Rodzic pilnuje, by kolano nogi ugiętej u dziecka nie uciekało do środka.
7. Postawa jednonóż. Kolano lekko ugięte i cały czas „patrzy” w przód, pilnujemy by nie uciekało do środka. Pracuje tutaj kończyna dolna podporowa (na której dziecko stoi) i na nią głównie zwracamy uwagę.
– chwytanie stopą przeciwnej nogi zabawek i wrzucanie np. do koszyka,
– rzucamy piłkę do dziecka, dziecko oddaje nam piłkę,
– przekładanie piłki / zabawki dookoła bioder.
Możemy położyć na głowie dziecka woreczek, który nie może spaść podczas wykonywania ćwiczeń. Dodatkowo stymulujemy utrzymanie prawidłowej postawy ciała.
8. Tor przeszkód – chód po niestabilnym podłożu, np. miękkim materacu, chód po macie pobudzającej receptory stopy „jeżyk”, dyskach sensomotorycznych, ławeczce, itp. najpierw z asekuracją, potem dziecko pokonuje tor samodzielnie z woreczkiem na głowie.
9. Trampolina:
– stanie obunóż,
– chód w miejscu,
– przysiady (kolana patrzą w przód/ na boki),
– stanie na jednej nodze,
– podskoki obunóż (stopy na szerokość bioder),
– podskoki jednonóż.
Pilnujemy prawidłowego ustawienia kończyn dolnych. Jeśli podskoki są za trudne i dziecko nadmiernie koślawi kolana, skupiamy się na łatwiejszych statycznych wersjach ćwiczenia.
W przypadku stwierdzenia znacznych zaburzeń w obrębie kończyn dolnych warto dodatkowo włączyć ćwiczenia specjalistyczne i metody terapeutyczne dobrane indywidualnie przez fizjoterapeutę.
Terapia może być wspomagana przez stosowanie indywidualnych wkładek ortopedycznych – najczęściej wtedy, gdy dziecko trenuje sport/ma nadwagę i skarży się na bóle zmęczeniowe stóp/kolan, koślawość jest znaczna lub występuje duża asymetria koślawości między prawą a lewą stopą. Decyzję o włączeniu wkładek u dzieci poniżej 5 roku życia może podjąć jedynie lekarz po przeprowadzeniu dokładnego badania ortopedycznego i neurologicznego dziecka.
