- Jak pracuje idealna stopa?
- Na czym polega płaskostopie?
- Wkładki na płaskostopie podłużne
- Wkładki dynamiczne, wkładki sportowe
- Wkładki akomodacyjne
- Czy dzieci powinny nosić wkładki na płaskostopie?
- Jakie są najczęstsze wskazania do noszenia wkładek supinujących?
- Czy samo noszenie wkładek jest wystarczające?
- Wkładki na płaskostopie poprzeczne
- Podsumowanie
1. Jak pracuje idealna stopa?
W trakcie chodu, gdy kładziemy stopę na podłożu, sklepienia obciążanej stopy obniżają się w optymalnym zakresie (nie za dużym i nie za małym), by umożliwić stopie amortyzację wstrząsów i dopasowanie się do nierówności podłoża.
- Obniżenie łuku podłużnego – jest to tzw. naturalna pronacja stopy, podczas której obserwujemy lekkie pochylenie się pięty do środka i lekkie obniżenie łuku podłużnego stopy.
- Obniżenie łuku poprzecznego – skrajne kości śródstopia (I i V) przemieszczają się w górę, w związku z czym środkowe kości śródstopia przybliżają się do podłoża.
Gdy zaczynamy unosić piętę nad podłoże i przygotowujemy się do odbicia, stopa wykonuje ruch supinacji – obserwujemy wtedy odwrócenie pięty w przeciwnym kierunku i uniesienie łuku podłużnego stopy. Dzięki supinacji stopa zyskuje na sztywności, która jest niezbędna do przeniesienia sił z mięśni łydki na palce stopy i tym samym efektywne odbicie z palucha. Łuk poprzeczny obniża się jeszcze mocniej i powraca do swojego pierwotnego kształtu dopiero w momencie uniesienia stopy nad podłoże.
Warunkiem utrzymania prawidłowych sklepień stopy jest:
- prawidłowe ułożenie kości stopy,
- wydolne więzadła stopy,
- odpowiednia siła mięśni stopy i łydki,
- prawidłowa funkcja układu nerwowego umożliwiająca włączanie konkretnych mięśni w odpowiednim czasie.
2. Na czym polega płaskostopie?
- Płaskostopie podłużne
-
Gdy dochodzi do nadmiernego pochylania się pięty do środka i do zbyt dużego wypłaszczania się łuku podłużnego – mamy do czynienia z tzw. stopą płasko-koślawą lub stopą nadpronującą.
Jeśli w trakcie wspięcia na palce pięta odwraca się i stopa jest w stanie osiągnąć supinację, a wysklepienie stopy uwidacznia się, płaskostopie podłużne pozostaje funkcjonalnie korektywne.
W przypadku, gdy stopa nadpronująca nie wykona supinacji przy wspięciu na palce, a ponadto w odciążeniu łuk podłużny jest widocznie obniżony, płaskostopie podłużne jest utrwalone.
- Płaskostopie poprzeczne
-
Płaskostopie poprzeczne polega na zbyt dużym docisku głów środkowych kości śródstopia do podłoża, w związku z niewystarczającą stabilizacją skrajnych kości śródstopia (I i V). Typowym objawem płaskostopia poprzecznego jest ból podeszwy z przodu stopy i powstawanie nawracających zgrubień skóry (modzeli).
3. Wkładki na płaskostopie podłużne
Mechanizm działania wkładek na stopę płasko-koślawą polega na hamowaniu nadmiernego ruchu pięty do środka (tzw. wkładki supinujące) i zapewnieniu wsparcia łuku podłużnego w pożądanym stopniu. W przypadku znacznej koślawości pięt wkładki supinujące posiadają doklejany klin od strony przyśrodkowej w części piętowej. Wkładki ortopedyczne powinny być dobierane w zależności od wieku, stopnia zaawansowania płaskostopia, jego przyczyny, schorzeń współistniejących i poziomu aktywności (wkładki do chodzenia czy wkładki sportowe).
Wkładki dynamiczne, wkładki sportowe
Tzw. dynamiczne wkładki ortopedyczne (również supinujące) – pracują razem ze stopą, poddają się ciężarowi ciała i odkształcają się w zakresie, który umożliwia zachowanie naturalnej pronacji. Ich celem jest dynamiczna korekcja sklepienia łuku podłużnego stopy, umożliwiająca jednoczesne włączenie się mięśni kontrolujących pronację. Wkładki dynamiczne najlepiej sprawdzają się jako wkładki sportowe, wkładki do biegania i do chodzenia w okresie przewlekłym schorzeń.
Ważną cechą wkładek sportowych dedykowanych sportom o dużej komponencie kroków pilotujących, nagłych zwrotów (koszykówka, piłka nożna) jest zmniejszenie działania sił ścinających na podeszwę stopy, co pozwala zminimalizować powstawanie bolesnych otarć skóry i odcisków. Wkładki sportowe do biegania zmniejszają ryzyko przeciążeń i kontuzji, które pierwotnie wynikają z nadpronacji stopy.
Wkładki akomodacyjne
W przypadku płaskostopia nabytego w przebiegu chorób reumatoidalnych, zespołu stopy cukrzycowej czy płaskostopia utrwalonego wkładki ortopedyczne powinny stabilizować łuk podłużny stopy oraz odciążać miejsca zwiększonego nacisku. Nie korygujemy wady, ale zabezpieczamy stopę przed progresją płaskostopia. Wkładki akomodacyjne w połączeniu z obuwiem na podeszwie rocker, są szczególnie przydatne w przypadku reumatoidalnego zapalenia stawów obejmującego stawy stopy.
Czy dzieci powinny nosić wkładki na płaskostopie?
U dzieci poniżej 8 roku życia występuje fizjologiczne płaskostopie, będące naturalnym elementem procesu rozwojowego kończyny dolnej. Jeśli koślawość stóp u dziecka jest symetryczna, korektywna, nie pogarsza się i nie wywołuje dolegliwości bólowych nie ma wskazań do stosowania wkładek ortopedycznych. Stosowanie wkładek u dzieci i młodzieży z korektywnym płaskostopiem może mieć sens w przypadku, gdy:
- dziecko cierpi z powodu bólu stóp lub kolan i pierwotną przyczyną tego bólu jest nadmierna pronacja stóp,
- płaskostopie ulega gwałtownemu pogorszeniu, np. z powodu otyłości,
- asymetryczna nadpronacja stopy stanowi pierwotny czynnik ryzyka skoliozy.
Wady wrodzone stóp oraz wady stóp związane z ciężkimi zaburzeniami neurologicznymi zazwyczaj wymagają leczenia operacyjnego, odpowiednio ukierunkowanej fizjoterapii i/lub zastosowania specjalistycznego zaopatrzenia ortopedycznego.
Jakie są najczęstsze wskazania do noszenia wkładek supinujących?
Głównym celem stosowania wkładek ortopedycznych na płaskostopie podłużne jest odciążenie bolesnych struktur, które uległy przeciążeniu wskutek nadpronacji stopy, np:
- Ścięgna mięśnia piszczelowego tylnego i więzadeł podeszwy stopy,
-
W przebiegu płaskostopia korektywnego mięsień piszczelowy tylny pracuje w silnym rozciągnięciu i musi wykonać większą pracę, by doprowadzić do supinacji stopy. W płaskostopiu utrwalonym mięsień piszczelowy tylny jest niewydolny – wskutek braku supinacji stopa nie usztywnia się. Ciężar ciała w stopie pozostającej w pronacji oddziałuje na więzadła, które nie są w stanie sprostać tak dużym siłom i ulegają rozciągnięciu. Wkładki supinujące pozwalają na zmniejszenie niekorzystnych sił oddziałujących ścięgno mięśnia piszczelowego tylnego i bierne stabilizatory łuku podłużnego.
- Rozcięgna podeszwowego,
-
W stopie płasko-koślawej, wskutek odwiedzenia przodostopia, przyśrodkowa część rozcięgna podeszwowego ulega nadmiernemu rozciągnięciu. Nierównomierny rozkład naprężeń w obrębie rozcięgna sprzyja mikrourazom i wyzwoleniu stanu zapalnego rozcięgna w miejscu jego przyczepu do kości piętowej. Dzięki wkładkom supinującym przyśrodkowe pasma rozcięgna podeszwowego zostają odciążone.
- Pierwszego stawu śródstopno-paliczkowego (I MTP),
-
W warunkach niestabilności pierwszej kości śródstopia brak korekcji płaskostopia podłużnego może przyspieszać rozwój palucha koślawego (haluksa). Gdy pierwsza kość śródstopia jest stabilna, staw śródstopno-paliczkowy poddawany jest zwiększonym obciążeniom – dochodzi do szybszych zmian zwyrodnieniowych stawu i rozwoju bolesnego palucha sztywnego. Wkładki ortopedyczne, przywracając prawidłowy rozkład obciążeń również w obrębie przodostopia, mogą spowalnić procesy patologiczne związane z pierwszym promieniem stopy.
- Ścięgna Achillesa,
-
W warunkach koślawości pięty, w momencie, gdy pięta unosi się nad podłoże, a stopa przygotowuje się do odbicia, ścięgno Achillesa poddawane jest siłom skrętnym w dwóch przeciwnych kierunkach – wewnętrznej od strony pięty i zewnętrznej od strony łydki. Może to powodować zamykanie się naczyń w obrębie ścięgna Achillesa, pogorszenie ukrwienia i osłabienia struktury ścięgna. Rolą wkładek supinujących jest ograniczenie nadmiernego koślawienia pięty i tym samym ograniczenie sił skręcających działających na ścięgno Achillesa.
- Konflikt kości bocznej z kością piętową
-
W przypadku koślawości pięty dużego stopnia kość piętowa mocno pochyla się do środka, co może powodować mechaniczny konflikt części bocznej kości piętowej ze strzałką. Wkładki supinujące zwiększają przestrzeń między strzałką a kością piętową, niwelując konflikt mechaniczny tych dwóch struktur.
Czy samo noszenie wkładek na płaskostopie jest wystarczające ?
Stosowanie wkładek supinujących stanowi cenne uzupełnienie procesu fizjoterapii, która polega głównie na wzmacnianiu mięśni stóp, wdrożeniu metod poprawiających koordynację nerwowo-mięśniową oraz terapii manualnej stawów i tkanek miękkich. Fizjoterapia ma pierwszorzędne znaczenie dla poprawy funkcji stopy w aktualnym kształcie sklepień, jakie posiada. Dotąd nie udało się naukowo udowodnić izolowanego wpływu noszenia wkładek supinujących na redukcję płaskostopia. Wkładki ortopedyczne oddziałują na stopę i korygują jej ustawienie w momencie ich noszenia, podtrzymując efekty rehabilitacji. Zadaniem wkładek supinujących jest również czasowe odciążenie bolesnych struktur i zapobieganie patologiom wynikającym z progresji płaskostopia, a także spowolnienie momentu przejścia płaskostopia korektywnego w utrwalone.
Należy zaznaczyć, że wkładki na stopę płasko-koślawą oddziałują na stawy stopy jedynie od strony podeszwowej (od dołu) i modyfikują w ten sposób przenoszenie sił reakcji podłoża. Aby wkładki supinujące piętę mogły faktycznie kontrolować ruchy w stawie skokowym, stopa musi posiadać wydolne więzadła. Jeśli więzadła są nadmiernie rozciągnięte i niewydolne, wpływ na ustawienie stawów lub ich stabilizację można nieco zwiększyć poprzez zastosowanie specjalnego obuwia z wysokim zapiętkiem lub ortezy. W przypadku braku efektów leczenia zachowawczego, trwałą korekcję płaskostopia, która będzie utrzymywana w pozycji stojącej boso, można uzyskać dzięki wykonaniu zabiegu operacyjnego.
4. Wkładki na płaskostopie poprzeczne
Wkładki na płaskostopie poprzeczne mają za zadanie odciążyć bolesne miejsca pod środkowymi głowami kości śródstopia, zmniejszyć powstawanie modzeli oraz spowolnić progresję płaskostopia poprzecznego. Pożądany efekt można uzyskać dzięki:
- umieszczeniu we wkładce peloty metatarsalnej lub peloty odciążającej przodostopie. Elementy te przejmują część nacisków, odciążając dystalnie położone bolesne miejsca pod głowami kości śródstopia,
- podparciu głów I i V kości śródstopia, będącymi fizjologicznymi punktami podparcia w obrębie przodostopia,
- korekcji pozostałych wad i zaburzeń biomechaniki w obrębie stopy.
5. Podsumowanie
Wkładki supinujące muszą być odpowiednio dobrane z zależności od przyczyny i stopnia zaawansowania płaskostopia. W Krakowie dostępna jest szeroka gama wkładek ortopedycznych seryjnych jak i indywidualnych. Dobór wkładek powinien być poprzedzony szczegółową diagnostyką stóp i oceną ustawienia pozostałych części ciała.
Warto przeczytać:
